Fundacja Happy Kids wraz z wiodącymi organizacjami humanitarnymi wzywa do wprowadzenia moratorium na adopcję międzynarodową dzieci z Ukrainy. Wojna nie może być okazją do przeprowadzenia nieprzygotowanych procesów adopcyjnych, a najważniejszą wartością musi pozostać najlepszy interes dziecka.
W obliczu sytuacji nagłych, takich jak konflikt zbrojny, adopcja międzynarodowa nie powinna być realizowana w trakcie lub bezpośrednio po ustaniu sytuacji kryzysowej. Zgodnie z decyzją rządu Ukrainy o zawieszeniu adopcji międzynarodowych, wzywamy państwa przyjmujące, organy międzynarodowe oraz organizacje humanitarne do przyjęcia i wprowadzenia moratorium na przysposobienie międzynarodowe dzieci z Ukrainy.
Inicjatywa The Alliance for Child Protection in Humanitarian Action oraz ponad 40 wiodących podmiotów międzynarodowych działających na rzecz ochrony dzieci (wśród nich Fundacja Happy Kids) wspólnie apelują o moratorium na adopcję międzynarodową w odpowiedzi na konflikt na Ukrainie.
Zgodnie z przyjętą zasadą zobowiązań państw wynikającą z prawa międzynarodowego, w sytuacjach kryzysowych takich jak konflikt zbrojny, adopcja nie jest właściwą reakcją dla dzieci pozostających bez opieki. Nie można zakładać, że dzieci oddzielone od rodziców w obliczu zagrożenia humanitarnego są sierotami. Dopóki los rodziców dziecka lub innych bliskich krewnych nie zostanie zweryfikowany, każde dziecko powinno być traktowane jako mające nadal żyjących krewnych lub prawnych opiekunów, a zatem nie wymaga adopcji.
Odnosi się to również do dzieci, które w momencie kryzysu przebywały w placówkach opiekuńczych, w tym dużej liczby dzieci z niepełnosprawnością. To stanowisko znajduje swoje odzwierciedlenie w polityce Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR), która dotyczy przysposobienia dzieci-uchodźców.
Adopcję międzynarodową należy wziąć pod uwagę tylko wtedy, gdy wszystkie starania w zakresie poszukiwania rodziny i łączenia rodzin zostały wyczerpane a trwałe rozwiązania krajowe, w tym opieka krewnych, opieka zastępcza, oraz adopcje krajowe zostały rozpatrzone przez odpowiednie władze, w szczególności sądy. W sytuacji kryzysowej zagwarantowanie przestrzegania standardów i zabezpieczeń międzynarodowych zgodnie z Konwencją o ochronie dzieci i współpracy w dziedzinie przysposobienia międzynarodowego, przyjętą w Hadze w 1993 roku, może być bardzo trudne, a nawet niemożliwe do zrealizowania. Mimo że Ukraina nie jest stroną tej konwencji, wszystkie kraje przyjmujące powinny stosować jej standardy i środki ostrożności.
Według światowych statystyk International Social Service (ISS), przekazywanych przez państwa Haskiej Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego (HCCH), w roku 2020 Ukraina była drugim krajem na świecie pod względem liczby przeprowadzonych adopcji zagranicznych . W czasie pokoju adopcję międzynarodową można rozważać tylko w kontekście najlepiej pojętego interesu dziecka oraz z pełnym poszanowaniem jego praw. Oznacza to m.in.: ustalenie, czy dziecko kwalifikuje się do adopcji, czy zostało zapytane o zdanie i dobrze poinformowane – stosownie do swoich rozwijających się zdolności i możliwości, czy zgodnie z zasadą pomocniczości wyczerpano wszystkie dostępne możliwości umieszczenia dziecka w środowisku opiekuńczym w kraju pochodzenia, czy potencjalni rodzice adopcyjni są uprawnieni do przysposobienia tego konkretnego dziecka, czy uzyskano zgodę od osób wykonujących czynności prawne w imieniu dziecka – między innymi czy matka udzieliła zgody na adopcję po urodzeniu dziecka – oraz czy zachowano informacje na temat tożsamości dziecka i jego rodziców. Takie wymogi są szczególnie trudne do spełnienia dla państw niebędących stroną Konwencji haskiej z 1993 roku, do grona których zalicza się Ukraina.
Konflikt zbrojny sprzyja nasileniu nielegalnych praktyk, po części z powodu załamania skutecznego nadzoru. Dzieci pozbawione opieki są szczególnie narażone na handel ludźmi, w tym nielegalne praktyki adopcyjne. W trakcie trwającego kryzysu nie można mieć pewności, że zyski komercyjne lub przestępcze, oszustwo, handel dziećmi lub podstęp nie odgrywają żadnej roli w procesie adopcji. W wytycznych ONZ w sprawie opieki zastępczej nad dziećmi czytamy, że w sytuacjach kryzysowych dzieci nie powinny być wywożone do kraju niebędącego ich stałym miejscem pobytu w celu zapewnienia im opieki zastępczej, chyba że przemawiają za tym ważne przesłanki zdrowotne lub względy bezpieczeństwa. Kiedy dziecko musi zostać przeniesione, powinno przebywać jak najbliżej domu, w towarzystwie rodzica lub opiekuna. Niezbędne jest opracowanie jasnego planu powrotu dziecka do domu.
Po przewiezieniu dzieci do sąsiednich krajów należy zastosować odpowiednie metody identyfikacji i rejestracji oraz właściwe formy opieki zastępczej zgodnie z wytycznymi ONZ w sprawie opieki zastępczej nad dziećmi oraz Konwencją o prawach dziecka. Konflikt zbrojny nie może służyć jako uzasadnienie dokonywania adopcji międzynarodowych ani lekceważenia bądź obchodzenia prawa międzynarodowego. Odnosi się to również do procedur adopcyjnych zainicjowanych przed rozpoczęciem konfliktu.
Stanowisko The Alliance for Child Protection in Humanitarian Action podpisane przez wiodące światowe organizacje zajmujące się pomocą dzieciom, w tym przez Fundację Happy Kids, jest dostępne w języku angielskim tutaj:
Dokument ten został przekazanym odpowiednim władzom w Polsce i w Ukrainie. Prosimy wszystkich z Państwa, którym nieobojętny jest los ukraińskich dzieci, o jego jak najszersze rozpowszechnianie.
